Bu rapor, Balıkesir ve Çanakkale illerini içine alan TR22 Bölgesi için hazırlanan İmalat Sanayi Stratejisi ve Eylem Planı’nı sunmaktadır. Çalışma, Mayıs 2015-Şubat 2016 döneminde yürütülmüş ve çalışma sonuçlarını içeren bu rapor Şubat 2016’da tamamlanmıştır. Ülkemizde son 10 yılda giderek daha fazla önem kazanan sanayi stratejisi olgusu, bölgesel düzlemde ele alınmaya yeni başlanmıştır. Bu çalışmanın, imalat sanayisi bir sıçrama arifesinde olan TR22 Bölgesi’nin yakın geleceğinde, hem kamu hem de özel sektör için bir yol haritası işlevi görmesi arzu edilmektedir. Ayrıca, çalışmanın hem yöntemi hem de bulguları itibarıyla ülkemizdeki bölgesel sanayi stratejisi hazırlıklarına da bir örnek teşkil etmesi amaçlanmıştır. Genel Bağlam, Araştırma Yöntemi ve Literatür Taraması TR22 Bölgesi, bugün ekonomik açından bir sıçrama yapmanın eşiğindedir. Bu sıçrama, bölgenin sanayi kapasitesinin artmasını, imalat kabiliyetlerinin güçlenmesini, yeni girişim ve yatırım sayısının artmasını, bölgede yaratılan nitelikli işlerin yaygınlaşmasını ve bunların sonucunda kişi başı gelirin ve verimlilik düzeyinin yükselmesini içermektedir. Gerek dışsal gerekse içsel dinamikler, bölgeyi böyle bir sıçrama yapmaya yakınlaştırmaktadır. Özellikle, yapım aşamasında olan İzmir-İstanbul Otoyolu’nun yakın gelecekte açılmasıyla İstanbul-İzmir arası mesafeyi 9 saatten 3,5 saate indirecek olması, bu otoyol üzerinde yer alan bölgedeki ekonomik fırsatları kümülatif biçimde artıracaktır. Bu durum, bölgenin geleceğine yönelik beklentileri de şekillendirmektedir. Örneğin, odak grup toplantılarında, katılımcıların büyük çoğunluğu (yaklaşık yüzde 60’ı), bölgenin Türkiye ekonomisine kıyasla daha hızlı gelişeceğini beklediklerini belirtmişlerdir. Bu çalışma kapsamında hazırlanan İmalat Sanayi Stratejisi ve Eylem Planı, söz konusu sıçrama için bölgeye bir yol haritası sunmayı amaçlamaktadır. Bu yol haritası, bir yandan bölgede imalat sanayii alanında yeni ve nitelikli iş imkânlarının artmasını, diğer yandan da bölge ekonomisinin bugün dinamosu konumunda olan tarım ve turizm gibi sektörlerin imalat sanayii gelişiminin yol açabileceği olumsuz dışsallıklardan asgari düzeyde etkilenmesini amaçlamaktadır. Bu çalışmada nicel ve nitel yöntemler bir araya getirilerek bölgedeki imalat sanayii gelişim eğilimlerine ışık tutabilmeyi mümkün hale getiren özgün bir araştırma yönteminin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bölgesel, ulusal ve uluslararası verilerin yanında, çalışma kapsamında yeni nitel ve nicel veriler türetilmiştir. Bu bağlamda, 10 Kasım-18 Aralık 2015 tarihleri arasında İmalat Sanayi ve Dış Ticaret Anketi uygulanmıştır. Üç farklı modül ile 10 başlık altında yaklaşık 100 sorudan oluşan anket, 450 firmaya başarıyla uygulanarak bölge için oldukça değerli bir veri tabanı oluşturulmuştur. Ankete ek olarak 61 adet derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. Mayıs 2015-Şubat 2016 döneminde yaklaşık altı farklı saha çalışması bünyesinde, kamu ve özel sektör ile sivil toplum kuruluşlarıyla görüşülmüş; firma ziyaretlerinde mevcut iş modelleri, karşılaşılan sorunlar, geleceğe yönelik beklenti ve öngörüler not edilerek nitel veriler derlenmiştir. Bunların yanında, 22 Kasım 2015’te Balıkesir’de, 30 Aralık 2015’te ise Çanakkale’de odak grup toplantıları düzenlenmiş, farklı kesimleri temsil eden katılımcıların görüşleri çalışmaya dâhil edilmiştir. Son olarak 30 Aralık 2015’te gerçekleştirilen strateji çalıştayında, stratejik gelişme eksenleri altında yer alan eylemler katılımcılarla tartışılmış ve bir önceklendirme yapılmıştır. Tüm bu süreçlerin sonucunda elde edilen bulgular bu raporda özetlenmektedir. Bu çalışma için gerçekleştirilen literatür taramasında ve genel yaklaşımın şekillenmesi sürecinde üç farklı disiplinden (araştırma alanından) faydalanılmıştır. Her üç disiplin için de dünyadaki tartışmaların evrimi incelenmiş ve bugün gelinen nokta irdelenerek tartışmaların yakın gelecekte varacağı nokta anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, birinci olarak sanayi politikası literatürü kullanılmıştır. Bu kapsamdaki teorik altyapı; bebek endüstri tezi, piyasa aksaklıkları (enformasyon ve koordinasyon dışsallıkları), kamu aksaklıkları ve Washington Uzlaşısı, küresel değer ve tedarik zincirleri, yatay alanlar (kurumsallaşma, markalaşma, beceriler vb.) ve sektörel odaklar arasındaki tartışma, ulusal/bölgesel şampiyonlar yaratma süreçleri, ürün uzayı ve keşfeden girişimcilere destekler, doğrudan yabancı yatırımların verimlilik artışları üzerine etkileri gibi konuları içermektedir. İkinci olarak rekabetçi kentler literatürüne odaklanılmış, sanayi politikasının mekânsal düzlem ile kesişimi incelenmiştir. Bu bağlamda özellikle, ulaştırma koridorlarından ekonomik koridorlara dönüşüm süreçleri, dünyada başarılı olmuş ikincil kentlerin (secondary cities) ortak özellikleri, kurumlar ve düzenlemelerin rolü, altyapı ve arsaya erişimin önemi, beceriler ve yenilikçilik kapasitesini artırmak için yapılması gerekenler ve firmaların verimlilik artışları için gerekli olan destek mekanizmaları gibi konular irdelenmiştir. Üçüncü ve son olarak ise genelde kalkınmanın, özelde ise bölgesel sanayi stratejilerinin yönetişim unsurları incelenmiştir. Bu başlık altında, sanayi politikalarının kurumsal arka planı, başarılı reform süreçlerinin ortak özellikleri, büyüme koalisyonları, şeffaflık, hesap verebilirlik, sürdürülebilirlik gibi ilkeler yer almaktadır. Bu alanda literatürün esas vurgusu, uygulanan politikaların içeriğinden ziyade, bu politikaların planlandığı ve uygulandığı süreçlerin (kısaca yönetişimin) etkinliğinin sonuçlar üzerinde daha etkili olduğu yönündedir.